Hoe kan de Europese Unie democratischer ?

Waarom een Europese Unie ?

De EU is ooit begonnen als een louter economische samenwerking tussen aparte landen en is geëvolueerd naar een economische en politieke unie.  We hebben nu een eengemaakte economische markt met een vrije handel, zonder onderlinge importheffingen en -belemmeringen en met de euro hebben we ook een munt die deze interne handel vergemakkelijkt. 

De EU heeft ook de (niet-europese) multinationals ( tech-reuzen zoals facebook, google, microsofte, apple, IBM, …) regels kunnen opleggen die een klein land als België zelf niet zou kunnen afdwingen.  Denken we maar aan de regels rond consumentenbescherming, geneesmiddelen, milieunormen, en de GDPR.  

Ook klimaat, migratie, corona en veiligheid zijn grensoverschrijdende uitdagingen die je best op Europees niveau aanpakt.  Dankzij de EU is er al veel onderlinge samenwerking rond een aantal niet EU-bevoegdheden, zoals bijvoorbeeld politie en fiscus.  

We kunnen als EU-burger tenslotte ook vrij reizen, winkelen en vrij gaan wonen in een andere lidstaat. 

Ondanks deze verworvenheden zijn er gebreken aan de huidige constructie en werking van de EU, waardoor de EU draagvlak verliest.  Dat komt omdat de EU een Unie in wording is die nog niet af is.  PRO wil de Unie voltooien naar een sterkere democratie met echte inspraak voor de burger.   

Daarnaast moet de EU op het wereldtoneel haar rol spelen als grootmacht. Geen klassieke grootmacht die enkel de eigen gezamenlijke belangen dient tegenover China, Rusland en de VS, maar een grootmacht met een democratische missie.

Hoe kunnen we de democratie binnen de EU versterken ?

PRO wil een sterke democratie met inspraak voor de burger, lokaal, landelijk, in de EU en in de wereld.

Veel disfuncties binnen de EU zijn te wijten aan de gebrekkige democratische constructie ervan.  Dat komt onder andere omdat de Europese eenwording nog niet voltooid is.  Er is nood aan een aanpassing van het Europese Verdrag. 

1. Scheiding der machten 

PRO wil een Unie met een sterke democratie, een democratie met drie duidelijk gescheiden machten met een wetgevend orgaan (Parlement), een uitvoerend orgaan (Commissie) en een rechterlijke macht.  Dat is momenteel niet het geval, er zijn dus grondige wijzigingen nodig in het EU-Verdrag. 

Afschaffing Europese Raad

De Europese Raad is nog een overblijfsel van de confederale periode van voor de EU. Dergelijk orgaan past niet in het democratische plaatje van een drie machten stelsel.

Stel je eens voor dat je dergelijke constructie op Belgisch niveau zou invoeren: dat zou dan een raad van gouverneurs worden die naast het parlement eigen bevoegdheden heeft. Wie zit daarop te wachten ?!

De Europese Raad is bovendien een orgaan waar vooral de grotere spelers (lees: Frankrijk en Duitsland) hun agenda doordrukken. 

Kortom, de Europese Raad moet afgeschaft worden.

Afschaffing Raad van Ministers

De redenering voor de Raad van Ministers is dezelfde.

Volwaardig parlement 

Het Europese parlement is momenteel geen volwaardig parlement.  Het heeft namelijk geen initiatiefrecht; het recht om voorstellen te doen (verordening, richtlijn, besluit).  Alleen de Commissie heeft initiatiefrecht, het parlement mag de voorstellen enkel goed- of afkeuren.  Daardoor is er een informeel en parallel besluitvormingsproces ontstaan dat veelal achter gesloten deuren plaats vindt. Een ideale omgeving voor de 30.000 lobbyisten die achter de schermen de agenda beînvloeden. 

Het Parlement is het enige verkozen orgaan en moet daarom het hoogste orgaan worden binnen de EU-democratie, met initiatiefrecht, bevoegd voor alles waarvoor de EU bevoegd is, de volledige begroting (dus ook inkomsten - het parlement kan dan het dotatiesysteem per lidstaat vervangen door inkomsten uit Europese belastingen) en een volledig controlerecht over de Commissie en de Europese instellingen (ECB,...).  De Rekenkamer en OLAF moeten onder de bevoegdheid van het Parlement vallen.

Het Europees Verdrag moet voortaan door het parlement gewijzigd kunnen worden in plaats van te moeten zoeken naar een consensus van alle lidstaten. Op die manier wordt het verdrag in feite een Europese grondwet.

We slanken verder het aantal Europese Commissarissen af naar homogene bevoegdheidspakketten.  Elke lidstaat een eigen commissaris is geen efficiënt uitgangspunt.

2. Europese verkiezingen in plaats van nationale 

Eén Europese kieskring

De kiezer moet voor alle kandidaten kunnen kiezen die meebeslissen over zijn/haar leven. De kiezer moet dus ook kunnen kiezen voor kandidaten in andere landen.  Kortom, de kieskring moet overeenstemmen met de geografische bevoegdheid van het verkozen orgaan.

Dit principe is ook nodig want anders kies je vertegenwoordigers die nationalistisch (op hun land) ingesteld zijn tijdens stemmingen en initiatieven in plaats van het algemene Europese belang te dienen.

Ook in België is het trouwens ondertussen tijd voor één federale kieskring (uiteraard zonder kiesdrempel) voor de Europese verkiezingen.  

Nationale verkiezingen : stemrecht in je nieuwe thuis

Als je als Belg verhuist naar een andere gemeente, krijg je automatisch stemrecht in die gemeente. Je kan dan bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen meestemmen, net zoals de mensen die er al decennia wonen.

Dat principe moet ook op Europees vlak gelden. Dat betekent uiteraard dat je in het vorige land geen stemrecht meer kan hebben. 

3. Inspraakcultuur: deliberatieve democratie & bindende referenda

Naast een duidelijke scheiding der machten wil PRO ook inspraak voor de burger.  Er zijn ongeveer 30.000 lobbyisten actief in Brussel. Zij worden betaald om besluitvorming te beïnvloeden.  Het is dus nodig dat de burger af en toe besluitvorming bijstuurt indien het gelobby leidt tot corruptie of besluitvorming zonder draagvlak.

De EU kan alvast beginnen met het European Citizens Initiative open te trekken door de nationale minima voor het aantal handtekeningen af te schaffen : gewoon 1 miljoen handtekeningen van EU-burgers moet voldoende zijn.

4. Transparantie & integriteit

Stop de draaideurcarrières

Voor Eurocommissarissen en EU-ambtenaren komt er een afkoelingsperiode van drie jaar, als het aan PRO ligt. Binnen drie jaar na hun vertrek mogen ze niet gaan werken voor de sector waar ze eerst als commissaris of ambtenaar over gingen.